Yr hawl i fwyd

Yr hawl i fwyd

Enghraifft o'r canlynol	hawliau dynol, hawliau economaidd, cymdeithasol a diwylliannol
Math	hawliau dynol

Mae'r hawl i fwyd yn un o'r hawliau dynol sy'n diogelu hawl pobl i fwydo eu hunain gydag urddas, gan awgrymu bod digon o fwyd ar gael, bod gan bobl y modd i'w gael, a'i fod yn diwallu anghenion dietegol yr unigolyn yn ddigonol. Mae'n sicrhau'r hawl i fod yn rhydd rhag newyn, ansicrwydd bwyd a diffyg maeth.^[1] Nid yw'r hawl i fwyd yn awgrymu bod rhwymedigaeth ar lywodraethau i ddosbarthu bwyd am ddim i bawb sydd ei eisiau, na hawl i gael ei fwydo. Fodd bynnag, os caiff pobl eu hamddifadu o fynediad at fwyd am resymau y tu hwnt i'w rheolaeth, er enghraifft, oherwydd eu bod yn y ddalfa, ar adegau o ryfel neu ar ôl trychinebau naturiol, mae'r hawl yn ei gwneud yn ofynnol i'r llywodraeth ddarparu bwyd yn uniongyrchol.^[2]

Mae'r hawl yn deillio o'r Cyfamod Rhyngwladol ar Hawliau Economaidd, Cymdeithasol a Diwylliannol^[2] a oedd â 170 o wladwriaethau yn Ebrill 2020 yn ei gymeradwyo.^[3] Mae gwladwriaethau sy'n llofnodi'r cyfamod yma'n cytuno i gymryd camau hyd at yr uchafswm o'u hadnoddau sydd ar gael i gyflawni'n raddol yr hawl i fwyd digonol, yn genedlaethol ac yn rhyngwladol.^[4][1] Mewn cyfanswm o 106 o wledydd mae'r hawl i fwyd yn berthnasol naill ai trwy drefniadau cyfansoddiadol neu trwy gyfreithiau amrywiol a chytundebau rhyngwladol lle mae'r hawl i fwyd wedi'i ddiogelu.^[5]

Yn Uwchgynhadledd Bwyd y Byd 1996, ailddatganodd llywodraethau'r hawl i fwyd ac ymrwymo i haneru nifer y newynog a'r rhai â diffyg maeth o 840 i 420 miliwn erbyn 2015. Fodd bynnag, mae'r nifer wedi cynyddu dros y blynyddoedd diwethaf, yn hytrach na lleihau, gan gyrraedd record (yn 2009) o fwy nag 1 biliwn o bobl sy'n dioddef o ddiffyg maeth ledled y byd.^[1] Ar ben hynny, mae'r nifer sy'n dioddef o newyn cudd ee diffyg maeth yn cyfateb i dros 2 biliwn o bobl ledled y byd.^[6]

Mae'r Fenter Mesur Hawliau Dynol (The Human Rights Measurement Initiative)^[7] yn mesur yr hawl i fwyd mewn gwledydd ledled y byd, yn seiliedig ar lefel eu hincwm.^[8]

1. ↑ ^{1.0 1.1 1.2} Ziegler 2012: "What is the right to food?"
2. ↑ ^{2.0 2.1} Special Rapporteur on the Right to Food 2012a: "Right to Food."
3. ↑ United Nations Treaty Collection 2012a
4. ↑ International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights 1966: article 2(1), 11(1) and 23.
5. ↑ Knuth 2011: 32.
6. ↑ Ahluwalia 2004: 12.
7. ↑ "Human Rights Measurement Initiative – The first global initiative to track the human rights performance of countries". humanrightsmeasurement.org. Cyrchwyd 2022-03-09.
8. ↑ "Right to food - HRMI Rights Tracker". rightstracker.org (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-03-09.